Prawo administracyjne

 

Prawo administracyjne – ćwiczenia PP 3l– lipiec 2002 , notatki: Andrzej Korczyk

 

System prawa: ( w odniesieniu do prawa cywilnego i karnego)

 

  1. władza ustawodawcza – prawo stanowione – system kontynentalny
  2. sądy – prawo precedensów, przypadków (casus) – angielskie i amerykańskie,

 

prawo międzynarodowe jest prawem stanowionym w obu systemach.

 

 

Źródła prawa

Art. 87 konstytucji mówi:

„1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.”

 

władza ustawodawcza

inicjatywa ustawodawcza przysługuje:                              - grupa posłów (15)

                                                                                       - prezydent

                                                                                       - obywatele (100 tys.)

                                                                                       - rząd

w krajach zachodnich – najwięcej ustaw jest uchwalanych z inicjatywy rządowej a nie poselskiej ( jest to bardzo korzystne, bo rząd sam je realizuje, a nie są tylko dla realizacji interesów politycznych).

 

ustawa  ð prezydent  ð         1) veto

                                                2) podpis

                                                3) do Trybunału Konstytucyjnego –               jak zgodna z Konstytucją – musi podpisać.

 

Prezydent jest równocześnie przedstawicielem władzy wykonawczej – ale praktycznie nie ma wpływu na jej wykonywanie – jest to pewien błąd.

-         inny system – prezydencki w USA – duże uprawnienia prezydenta

-         inny system – kanclerski w Niemczech –        funkcja prezydenta sprowadzona do funkcji reprezentacyjnej.

 

Konstytucja – podstawowy akt prawny określający:

-         ustrój społeczno-gospodarczy – tj. kapitalizm z ograniczeniami:

                                                            - forma – ściśle określona przez prawo – spółki prawa handlowego, działalność gospodarcza osób fizycznych;

                                                            - rodzaj działalności – zakazy wykonywania określonych działań sankcjonowane prawem karnym

                                                            - możliwością wykonywania w ograniczonym zakresie – koncesje: przewozy, wydobywanie kopalin, handel bronią

                                                            - konieczność spełnienia szeregu innych wymogów – prawa budowlanego, sanitarnego, etc

                                                            - opodatkowanie

                                                            - system ubezpieczenia społecznego

-     system sprawowania władzy – demokratyczny – poprzez organy przedstawicielskie, czasem bezpośrednia - referendum

-     obowiązki – w różnych zakresach

-     prawa

 

1. Normy powszechnie obowiązujące:            Konstytucja

                                                                        ustawy ( w tym kodeksy)

                                                                        umowy międzynarodowe – wchodzą w nasz system prawny po ratyfikacji, przy kolizji z naszą ustawą, wyższą jest umowa międzynarodowa.

                                                                        rozporządzenia – generalnie, wydają je tylko na podstawie właściwej ustawy naczelne organy administracji publicznej = administracja rządowa + administracja samorządowa

                                                                       

2. Normy indywidualne – obowiązują konkretny podmiot – orzeczenia sądowe, decyzje

 

 

Prawo:

- cywilne – określa stosunki między obywatelami, podmiotami, osobami prawnymi, własność, zobowiązania – umowy, czyny niedozwolone ( art.415 – naprawa szkody). Zawiera się w nim Praw pracy, Prawo rodzinne, Prawo handlowe etc.

- karne – specyficzna gałąź prawa określająca czyny których nie wolno robić oraz sankcję za dopuszczenie się ich dokonania.

- administracyjne – różni się tym, że nie jest skodyfikowane tak jak prawo cywilne czy karne; np. prawo samorządowe – ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym, wojewódzkim, normy prawa ustrojowego charakteryzujące cały ustrój administracyjny ( normy postępowania (procesowe) – normy wg jakich realizuje się prawo, czy to karne, czy cywilne)

                     - kodeks celny; prawo podatkowe; prawo ochrony zdrowia; prawo wodne; prawo budowlane. Prawo administracyjne = publiczne; stosunek administracyjno-prawny jest zawierany pomiędzy podmiotem ( osoba fizyczna lub prawna), a państwem i nie jest to stosunek równorzędny – państwo może narzucić obowiązek bądź nadać uprawnienie. Np., powstanie obowiązku z samego prawa – np. prawo podatkowe – dochód rodzi podatek.

                     - decyzja administracyjna  - jednostronny akt administracji.

 

Normy prawa procesowego – są skodyfikowane – Kodeks postępowania administracyjnego – obowiązuje wszystkie organy administracji publicznej w taki sam sposób ( choć są nieliczne wyjątki). Zasady: - decyzja administracyjna – możliwość odwołania do drugiej instancji postępowania administracyjnego; oraz później postępowania sadowo-administracyjnego – zaskarżenie decyzji - Naczelny Sąd Administracyjny (czeka się 18 miesięcy; przymus adwokacki) – rozprawa = sędzia + 2 strony: obywatel (podmiot) oraz minister (przedstawiciel), sędzia rozstrzyga w sposób niezawisły. Planowana jest duża zmiana – stopień pierwszy będzie sądowo-administracyjny przed Sądem administracyjnym, a Naczelny Sąd Administracyjny jako stopień wojewódzki.

Naczelny Sąd Administracyjny – orzeka nawet w przypadku gdy administracja publiczna nie wydała decyzji – skarga do NSA na bezczynność administracji – dyscyplinowanie działalności administracji publicznej, administracja zaczęła być odpowiedzialna za swoje działania.

Administracja – są trzy definicje:

- w ujęciu organizacyjnym (definicja podmiotowa) – ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej

- w ujęciu materialnym ( definicja przedmiotowa) –        taka działalność państwowa, której przedmiotem są sprawy administracyjne, albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej

- w znaczeniu formalnym (definicja formalna) –              cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to czy ma ona charakter administracyjny czy też nie.

 

Prawo administracyjne –     datuje się od XIX wieku – wtedy administracja zaczęła działać zgodnie z prawem.

 

Prawo administracyjne – prawo normujące działalność administracji publicznej i jej ustrój.

 

Administracja publiczna może działać jako:

administracja władcza –         wykorzystuje w swoim działaniu zwierzchnictwo, nakaz. Policja i reglamentacja – to obie jej funkcje: bezpieczeństwo i ograniczenia.

administracja świadcząca – funkcja nowoczesnej administracji publicznej, organizuje różnego rodzaju świadczenia i usługi dla społeczeństwa ( np. transport miejski, świadczenia zdrowotne)

 

Formy prawne działania administracji publicznej

– decyzje administracyjne – akty administracyjne – kształtowanie indywidualnych stosunków administracyjno-prawnych między podmiotami

- akty normatywne – wydawane – rozporządzenia i akty prawa miejscowego

- inicjuje i projektuje akty prawne – sama wpływa na stan prawny

- wykorzystuje prawo cywilne – funkcjonuje w obrocie cywilno-prawnym, zawiera umowy o pracę, organizuje przetargi, zawiera różnego rodzaju umowy cywilno-prawne

- może zawierać porozumienia administracyjne – umowy – między podmiotami, miedzy sobą – treścią których jest wykonywanie administracji publicznej często np. administracja rządowa przekazuje pewne zadania administracji samorządowej.

- niektóre jednostki administracji współdziałają ze sobą – np. związki gmin, spółki do realizacji określonego zadania

- działania faktyczne – wszystko, od spisania protokołu, przeniesienia biurka przez urzędników, wywóz śmieci – chyba że zawarto umowę cywilno-prawną z innym podmiotem na ich wykonanie.

 

 

Podmioty występujące w administracji:

organ administracyjny – człowiek (organ monokratyczny) lub grupa ludzi (organ kolegialny) który działa w imieniu państwa, ma określone zadania do wykonania, kompetencje oraz miejsce w strukturze organów administracji publicznej.

            Organy monokratyczne:

            - minister (tylko on jest organem administracji publicznej (monokratycznym)) + zespół ludzi i środków ( jako pomoc dla ministra, wiceminister jest też tylko pomocnikiem ministra) = ministerstwo

- Prezes Rady Ministrów

- Wojewoda (organ monokratyczny)

 

            Organy kolegialne:

            - Rada Ministrów

- Rada Gminy

            - Urząd Gminy – ale wójt, burmistrz – nie jest organem monokratycznym – jest tylko przewodniczącym – ale po wyborach powszechnych będzie organem administracyjnym monokratycznym.

 

organy administracji  -      wykonujące zadania administracyjne – np. zakłady administracyjne – zespół osób i środków powołanych do wykonania zadań administracji publicznej ale mające samodzielność np.:

- szkoła

- szpital

- ośrodek zdrowia

- żłobek

- zakład komunalny,

czasem mają osobowość prawną lub nie, organy administracji publicznej decydują o ich powołaniu, zadaniach etc.

Niektóre podmioty administracji publicznej mają samodzielność na gruncie prawa publicznego – takie które mogą zawierać porozumienia administracyjne.

 

Inne podmioty, będące poza administracją publiczną.

Od strony nie-administracji podmiotami wchodzącymi w stosunki z podmiotami administracji mogą być:

- osoba fizyczna  (możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków: cywilnych, administracyjnych – od urodzenia. Zdolność do czynności prawnych – nabywanie i podejmowanie zobowiązań w swoim imieniu. Ograniczona zdolność do czynności prawnych – po 13 roku życia. Ubezwłasnowolnienie częściowe ( tak jak między 13 a 18 rokiem życia) lub całkowite ( tak jak do 13 roku Życia))

- osoba prawna:

spółki prawa handlowego : spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

spółki akcyjne

spółdzielnie

stowarzyszenia

fundacje

- niektóre podmioty administracji publicznej:

gminy

samorządy wojewódzkie

powiaty

skarb państwa

agencje (np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa)

fundusze

 

Ustrój administracji publicznej:

            zasada subsydialności (pomocniczości) – służenie obywatelom, priorytetem jest służenie społeczeństwu ( w konstytucji od 1997 r.) – kwestia interpretacji – obecnie, poprzez decentralizację – jak najbliżej obywatela.

rodzina (człowiek) – najniższa komórka społeczna

 

 

 

 


gmina – jednostka podstawowa (zapewnienie oświaty, ochrony zdrowia, etc)

potrzeby coraz wyższej specjalizacji
 
 

 

 

 


powiat

 

 

 

 


samorząd wojewódzki ( rozwój regionalny, specjalistyczna ochrona zdrowia, szkolnictwo wyższe)

 

 

 

 

państwo ( powinno zajmować się rzeczami najważniejszymi:

polityka zagraniczna

obronność

bezpieczeństwo wewnętrzne

planowanie ogólnego rozwoju

 

 

administracja publiczna
 
 

 

 

 

 


                                                                                   

 

ustrój administracji rządowej – jest skonstruowany na podstawie:

Ø      konstytucji z 2.04.1997

Ø      zgodnie z ustawą o działaniach administracji rządowej z 4.09.1997 ( ale weszła w życie w 2000 roku)

Ø      ustawy z 24.07.1998 o wprowadzeniu zasady trójstopniowego podziału terytorium państwa

Ø      ustawy z 8.03.1990 o samorządzie gminnym

Ø      ustawy z 5.06. 1998 o samorządzie powiatowym

Ø      ustawy z 5.06. 1998 o samorządzie województwa

Ø      ustawy z 5.06. 1998 o administracji rządowej województwa

Ø      + inne akty dotyczące innych podmiotów (np. Kodeks celny, Prawo budowlane, itp.)

w konstytucji –    podstawowe zapisy dotyczące całej administracji publicznej:

najważniejsze, że działają na podstawie i w granicach prawa – nie może sobie sama czegokolwiek wymyślać.

Organy naczelne administracji rządowej (powoływani bezpośrednio przez prezydenta):

Þ    Rada Ministrów

Þ    Prezes Rady Ministrów

Þ    Ministrowie

 

Konstytucja mówi wyraźnie kto wchodzi w skład Rady Ministrów (Prezes Rady Ministrów, Wiceprezesi, Komitety) – wpływ na personalia ma sejm i on też sprawuje nad tym kontrolę – wotum nieufności – odwołanie pojedynczego członka czy ministra.

Prezes Rady Ministrów – ma faktycznie duży zakres kompetencji, sam może decydować o ilości ministrów i zakresie ich działania.

Administracja rządowa zajmuje się 28 działami:

administracja publiczna

architektura i budownictwo

budżet

finanse i gospodarka

(...)

Prezes Rady Ministrów przydziela je poszczególnym ministrom (nie jest to układ stały, można różnie przyporządkować działy, można je łączyć i dzielić):

Minister Edukacji Narodowej – kultura fizyczna, sport, szkolnictwo, ...

Minister Finansów – i wicepremier

Minister Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego

Minister Obrony Narodowej

Minister Zdrowia

Minister Infrastruktury i Gospodarki Morskiej i Transportu

Minister Środowiska

Minister Spraw Zagranicznych

Minister Pracy i Polityki Społecznej

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Komitety – są tworzone lub znoszone w zależności od potrzeb np. Komitet Integracji Europejskiej – przew. –Hibner

 

Minister – ma do pomocy ministerstwo, powoływane rozporządzeniem Rady Ministrów.

Premier – ma specjalne „ministerstwo” – Kancelaria Prezesa Rady Ministrów – Premiera.

 

Rada Ministrów działa na posiedzeniach, podejmuje decyzje poprzez uzgodnienia, przy wzmocnionej pozycji Premiera.

 

Organy centralne – albo bezpośrednio podległe Premierowi, albo poszczególnym ministrom – zajmują się określoną dziedziną administracji publicznej.

Ø      Komendant Główny Straży Pożarnej

Ø      Komendant Główny Policji

Ø      Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Ø      Prezes Głównego Urzędu Miar

mogą mieć lub nie ośrodki terenowe.

 

Administracja terenowa – wojewoda, powoływany przez Premiera, jest odpowiedzialny za realizację polityki rządu w terenie – szef administracji zespolonej – policja, straż, weterynaria, itd. Np. Komendant Wojewódzki Policji podlega komendantowi Głównemu Policji z jednej strony , a wojewodzie z drugiej.

         administracja nie zespolona – nie podlega wojewodzie, może działać poza podziałem administracyjnym państwa, np. administracja wojskowa, administracja celna, administracja sądowa, administracja skarbowa – podlegają urzędom centralnym, albo bezpośrednio odpowiednim ministrom, albo Premierowi.

 

Administracja rządowa – sięga szczebla wojewódzkiego, oraz występuje w specyficzny sposób na szczeblu powiatowym – starosta wykonuje zadania rządowe – jest zwierzchnikiem administracji zespolonej na szczeblu powiatu.

 

Wojewoda działa w tych samych granicach co samorząd wojewódzki – tylko ma inne zadania.

 

 

 

Administracja samorządowa –          wszystkie jednostki mają samodzielność i osobowość prawną, są niezależne – mogą być kontrolowane jedynie w zakresie zgodności z prawem ich działalności. Są niezależne od siebie, mimo iż np. powiat jest jednostką większą, gmina mu nie podlega, jest samodzielna.

 

Organy:

Zarząd – wykonuje

Rada – dla województwa – Sejmik

+ referendum

 

zadania – ład przestrzenny i ochrona środowiska, drogi, wodociągi, gospodarka komunalna, transport, budownictwo, oświata, kultura, itp.

 

kompetencje – określone w poszczególnych ustawach.

finansowanie samorządów :

Þ    podatki – częściowo bezpośrednie – od nieruchomości, od środków transportu

Þ    z kas chorych – ochrona zdrowia, gmina tylko organizuje

Þ    z Ochrony Środowiska

Þ    subwencje – np. oświatowa – z budżetu państwa

Þ    partycypacja w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych – za pośrednictwem budżetu państwa.

Regionalne Izby Obrachunkowe kontrolują finanse gmin, a w zakresie zgodności z prawem podejmowanych uchwał kontrolę sprawują: Wojewoda, Prezes Rady Ministrów, Sejm – mogą wprowadzić zarząd komisaryczny w przypadku krytycznego złamania prawa.

 

Budżet powiatu i województwa w 99% zależy od budżetu państwa. ( np. budżet gminy Opole to 330 mln zł, a budżet wojewódzkiego samorządu opolskiego – ok. 30 mln.).

 

Agencje – nieszczęście naszego kraju – ZUS, Kasy Chorych, Fundusz Ochrony Środowiska, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, itp. – dysponują dużymi pieniędzmi poza budżetem państwa, są to pieniądze praktycznie poza kontrolą. Podmioty te są względnie niezależne, prowadza własną politykę.

NIK – jest poza administracją rządową, ma kontrolować wszystkie podmioty które wykorzystują środki publiczne. Nie ma bezpośredniego wpływu na zniesienie nieprawidłowości. Podlega sejmowi.

KRRiTV – także poza administracją rządową. Decydujący wpływ na media.

 

Bank Centralny z Radą Polityki Pieniężnej – także poza administracją rządową.

 

Rzecznik Praw Obywatelskich –       poza administracją rządową i poza wymiarem sprawiedliwości. Ma kompetencje kontroli przestrzegania praw obywatelskich.

 

Naczelny Sąd Administracyjny – kontrola administracji, zwłaszcza w odniesieniu do aktów indywidualnych, rozstrzyga spory między wojewodą, a jednostką samorządu terytorialnego.